Orpheus Magazine: Unieke combi van circus en dans

Halsbrekend portret van... 

...de ploeterende mens

Is het acrobatiek? Evenwichtskunst misschien? Circus? Dans? Met daaroverheen een saus van slapstick? EXIT van Circumstances past in geen hokje, want het is een geraffineerde combi van alles. Het is immers een voorstelling uit de koker van Piet van Dycke, choreograaf, danser én circusliefhebber van kinds af aan.

Op het toneel zien we een huizenblok van twee verdiepingen, met vijf deuren. Vier eenlingen lopen in en uit, kijken elkaar even aan en negeren elkaar verder, verdwijnen en duiken weer op. Naargelang de voorstelling duurt worden het waaghalzen, die botsen, klimmen, draaien en duiken. Ze gaan elkaar vertrouwen, eerst aarzelend, dan blindelings. Noodzakelijk, willen ze ongelukken tijdens hun halsbrekende toeren vermijden en de uitgang vinden. Een muur kantelt, een deur komt horizontaal te liggen, alles gaat maar nét goed, het is een spel van timing en perfectie. Ze lopen over elkaar heen, gebruiken een ander als bruggetje om de oversteek te wagen. Ze houden elkaar in evenwicht, brengen elkaar uit balans, laten de ander risico’s lopen. Waar gaat dit heen, waar eindigt het?

Circus met een bonus
EXIT, een voorstelling voor bijna alle leeftijden (8+), was in 2022 voor het eerst te zien op Oerol en theaterfestival Boulevard en werd door publiek en pers omarmd. Circumstances speelde de voorstelling afgelopen seizoenen op talrijke theaterfestivals in Europa. Volgens de NRC is het ‘opwindende fysieke krachtpatserij, met verbluffende, gevaarlijk ogende acrobatische toeren’. De recensent van het Dagblad van het Noorden zag EXIT op Oerol en juichte over ‘een adembenemende voorstelling die je omver blaast’. Zijn collega van Theaterkrant was er zeker van dat menig kind na afloop gaat zeggen: ‘dát wil ik later ook kunnen.’ Dus, dat willen we ook in Apeldoorn laten zien! De vier dansers hebben allen een achtergrond in het circus en kennen dus het klappen van de zweep. EXIT is een voorstelling waar je alle kanten mee op mag gaan. Plak er dus geen etiketje op. Jawel, het is ‘circustheater’ maar met een bonus.

Nooit opgeven, altijd doorgaan
Het is meer dan visueel spektakel, het is circustheater met een ‘boodschap’, die je ook ontroert; een acrobatisch portret van de eenzaam ploeterende mens, die maar blijft proberen. Nooit opgeeft, altijd doorgaat. Als de ene deur voor zijn neus sluit, probeert hij een ander. Verliest er een zijn balans, dan is er telkens een uitgestoken hand. De eenlingen in EXIT realiseren zich geleidelijk dat ze op elkaar zijn aangewezen om evenwicht en balans te vinden. ‘Geen iedereen zonder mij, geen ik zonder de ander’ luidt daarom ook het treffende motto van deze voorstelling. “Mijn theaterwerk gaat altijd over ontmoeten, samenwerken, verbinden,” vertelt de jonge Vlaamse circustheatermaker Van Dycke (28), artistiek leider van het gezelschap Circumstances. “En op elkaar kunnen vertrouwen. Deze voorstelling laat zien dat je zonder samenwerken, empathie en dat vertrouwen verloren bent.” Het is een spektakel zonder woorden, maar uiteraard wel met muziek. Een soundscape vol toeters en bellen die het tempo van de voorstelling strak houdt. “We maken met het team van Circumstances de muziek voor onze voorstellingen zelf. Bestaande muziek is nooit een optie. Bastiaan Van Vuuren componeerde de muziek voor EXIT. De choreografie was er eerst en hij is met de beelden aan de slag gegaan. Dat geeft een componist ook alle vrijheid. Hij heeft er voor gezorgd dat de muziek de beweging versterkte.”

Angst is een spier
Piet van Dycke volgde lange tijd een pad dat wel naar een bestaan als circusartiest móest leiden. Immers, hij werd door zijn moeder op zesjarige leeftijd al aangemeld bij Circus Atelier Salto in het Vlaamse Tienen. De tegenzin waarmee hij er eerst naar toe ging, werd echter snel een passie. “Ik kreeg er enorm veel plezier in, maar het is bij een hobby gebleven. Ik zag er later ook de beperkingen van. Het leek me spannender al die losse circustrucs te verbinden, er een groter geheel van te maken, een verhaal te vertellen.” Tijdens zijn Bachelor Choreografie aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg zag Piet hoe hij dat kon gaan doen. “Ik ontdekte geleidelijk dat ik met dans niet de risico’s op kon zoeken die ik graag wilde. Dans is nogal braaf. Bewegen en risico’s is een combinatie die ik meekreeg in het jeugdcircus. In het circus worden je angsten getest. Angst is een spier die je kunt trainen. Ik ben als choreograaf met één been die danswereld ingestapt, maar ben met het andere stevig in het circus blijven staan.”

Het is een combi die hem sinds zijn afstuderen in 2018 tot een tamelijk unieke theatermaker maakte. Hij wordt – tot zijn eigen verrassing – gerekend tot een van de meest ondernemende en succesvolle jonge choreografen en circustheatermakers van dit moment. Zijn thema’s komen altijd voort uit zijn persoonlijke fascinaties voor menselijke relaties en verhoudingen. “Daar ben ik altijd nieuwsgierig naar geweest. Hoe gaan we met elkaar om, hoe communiceren we eigenlijk? Hoe kwetsbaar zijn we alleen en samen?”

UITgelicht!

Circus gaat niet over het bereiken van het onmogelijke, maar om het onmogelijke uit te dagen. De zoektocht naar de limieten van evenwicht, zwaartekracht, balans, tijd en uithoudingsvermogen creëert een unieke dans” (Piet van Dycke).